Na de werken

Waardevol erfgoed afbreken? Niet met Systimber

Geen isolatie in het dak, vloeren rechtstreeks op de zavel, twee niet te redden buitenmuren, opstijgend vocht, zuren afkomstig van de dieren die hier op stal hadden gestaan… Veel bouwheren zouden het direct met de grond gelijk hebben gemaakt. Maar het had charme. En het stond geïnventariseerd bij ‘waardevol erfgoed’. Dankzij de grote flexibiliteit van het Systimber-houtschakelbouwsysteem kon een belangrijk deel van de bevalligheid van het eeuwenoude boerderijtje van de sloophamer worden gered, en tegelijk een hoog leefcomfort gerealiseerd. Buiten zie je een gerenoveerd Vlaams boerderijtje in baksteen, binnenin wordt de woonoppervlakte ingenomen door een thermisch en akoestisch goed geïsoleerde, volledig nieuwe massiefhouten ‘doos’.

Luc Vertongen is naar eigen zeggen “bijzonder in zijn sas” dat hij het charmante boerderijtje van de sloophamer heeft kunnen redden. De befaamde architect, inmiddels met pensioen, heeft de liefde voor oude gebouwen meegekregen van zijn vader. Paul Vertongen, een befaamd chirurg, was medeoprichter van de Brugse Stichting Marcus Gerards. Samen met Andries Van den Abeele heeft hij honderden huisjes in Brugge van de ondergang gered.

Een schoon boerderijtje, zei Stad Gent

“De bouwheer zag grote moeilijkheden, maar ik heb van in het begin geprobeerd het boerderijtje te behouden. ’t Was een beetje een gevecht tussen ons twee, want we zijn van hetzelfde bouwjaar: 1952”, lacht de architect. “Gelukkig heeft stedenbouw mij een beetje geholpen. Bij het aanvragen van de bouwvergunning kreeg ik de opmerking dat het toch wel een mooi boerderijtje was. En de vraag of we niet alles opnieuw konden bekijken. Ik gniffelde dus een beetje in mijn handje”.

De puntgevel stond schuin en moest worden verankerd. Het dak werd geïsoleerd, waarna de originele dakpannen werden teruggelegd. Op de vloer kwam een 30 cm dikke laag glasschuimgranulaten – isolatie en dragend onderbed in één – en de buitenmuren werden ondergraven en ondermetst. Twee van de vier gevels waren niet te redden: de oostgevel was vorige eeuw al eens gerestaureerd met snelbouwstenen, maar verkeerde in slechte staat, en ook met de noordgevel viel niet veel meer aan te vangen. Bij het demonteren van het dak is hij trouwens helemaal in elkaar gestuikt.

“Houtschakelbouw staat voor kwaliteitsarchitectuur”

“Bij erfgoed gaat het erom dat je moet bewaren wat bewaarbaar is”, vervolgt Luc Vertongen. “Voor wat onmogelijk gerestaureerd kan worden, wordt aanvaard dat je kiest voor een eigentijds alternatief. Dat is wat er hier is gebeurd. Binnenin de gevels werd een volledig nieuwe, goed geïsoleerde constructie opgetrokken, bestaande uit een massief houten binnenspouwblad, glaswolisolatie en een verluchte houten beplanking. Het is een duurzaam en ecologisch bouwsysteem, dat bovendien staat voor kwaliteitsarchitectuur. Houtschakelbouw is geen schreeuwerig modern gedoe. Wel iets dat zich adapteert aan het bestaande, zonder te willen doen alsof het er altijd al heeft gestaan.”

Voor- en zijgevel weer goed voor vele tientallen jaren

De westgevel en de zuidgerichte voorgevel werden consciëntieus gerestaureerd. Alle oorspronkelijke deur- en raamopeningen werden gerespecteerd – het ritme van de voorgevel is dus volledig hetzelfde gebleven – en het nieuwe schrijnwerk kreeg een lik verf in de kleuren van weleer.

Het boerderijtje was in de loop van de eeuwen al drie keer vergroot, telkens met verschillende stenen. “We hebben de voorgevel ontvoegd, hervoegd, baksteenpartijen vervangen en hermetst, onderkapt, geïnjecteerd tegen opstijgend vocht, lintelen vervangen, en een ringbalk opgegoten. Ook hebben we aan de binnenzijde van de voorgevel een wapening aangebracht, om van de muur één sterk conglomeraat te maken. De westgevel stond bol en hebben we op een gelijkaardige manier gered: hervoegd, sommige delen hermetst, en de muur geconsolideerd met een betonnen achtermuur die hem vasthoudt.“

Een gentle en heel snel bouwsysteem, en direct bewoonbaar

Binnenin de woonoppervlakte kwam een volledig nieuwe massiefhouten doos. Wat biedt dat als voordelen? “Denkende als monumentenzorger: dat we zo duidelijk kunnen maken dat er een andere eeuw is geweest die we hebbben kunnen goedmaken met een kwalitatief en eigentijds prefabsysteem”, aldus architect Vertongen. “Een heel ‘gentle’ systeem bovendien, zonder dat er groot geweld of zwaar materiaal aan te pas is moeten komen. Houtschakelbouw is ook een heel snel systeem. Het kost minder dan het traditioneel herbouwen met een handvormbaksteen. Met twee man hebben ze er zes dagen aan gewerkt. En het gebouw stond er, en was al direct bewoonbaar.”

Hoog wooncomfort

Bouwheer Wolfgang wijst dan weer op de thermische en akoestische kwaliteiten van de massiefhouten constructie. “De driehonderd kubiek wordt in de winter verwarmd met slechts één enkele pelletkachel. Ook op akoestisch vlak scoort houtschakelbouw heel goed. Het gebouw staat op wandelafstand van de N60, er liggen geen tapijten, en er hangen geen gordijnen, en toch is er binnen van het lawaai van buiten niets te horen.”

Inderdaad. Binnen is het net zo stil als het vele decennia geleden ook buiten geweest moet zijn.